Niezwykła budowa gałki ocznej

Gałka oczna jest niezwykle delikatną, a przy tym złożoną strukturą naszego organizmu. Odpowiedzialna za odbieranie wrażeń wzrokowych, ma jednocześnie do spełnienia wiele zadań istotnych dla prawidłowego funkcjonowania całego układu wzrokowego.

Na początek krótkie przypomnienie z lekcji biologii. Jak zbudowany jest układ wzrokowy? Do jego struktury zaliczamy:

• gałkę oczną odpowiadającą za odbieranie wrażeń wzrokowych,
• drogi wzrokowe stanowiące część przewodzącą impuls wzrokowy,
• korowe ośrodki wzrokowe, w których dochodzi do identyfikacji obrazu, stąd zaś impulsy wzrokowe wysyłane są do pozostałych ośrodków korowych centralnego układu wzrokowego,
• narządy dodatkowe pełniące funkcje ochronne narządu wzroku.

Integracja tych wszystkich elementów umożliwia nam widzenie.

Gałka oczna znajduje się w oczodole, który zapewnia jej ochronę przed urazami. Oczodół wyścielony jest ciałem tłuszczowym - ten zapewnia z kolei gałce ocznej amortyzację oraz ochronę termiczną. Jest ona otoczona łącznotkankową błoną, do której przyczepione są mięśnie zewnątrzgałkowe umożliwiające jej ruchomość.

Gałka oczna ma w przybliżeniu kształt kulisty. Składa się z trzech koncentrycznie ułożonych błon i trzech komór, w których rozmieszczone są jej elementy.

Błony gałki ocznej to:

• błona zewnętrzna (włóknista) - składa się w 1/6 z rogówki, a w pozostałej części z twardówki,
• błona środkowa (naczyniowa) - tworzą ją: naczyniówka, ciało rzęskowe i tęczówka,
• błona wewnętrzna (nerwowa) - utworzona przez siatkówkę, wyściela od wewnątrz gałkę oczną.

Do komór gałki ocznej zaliczymy:

• komorę przednią, zawartą między rogówką a płaszczyzną tęczówki,
• komorę tylną, ograniczoną przez tylną powierzchnię tęczówki, ciało szkliste i ciało rzęskowe,
• komorę ciała szklistego, w której mieści się ciało szkliste.

Rogówka, siatkówka, tęczówka... Kolejne struktury gałki ocznej

Gałka oczna, z pozoru bardzo mały element naszego ciała, składa się z kilku ważnych struktur, które odgrywają niepoślednie role w procesie funkcjonowania układu wzrokowego.

Zacznijmy od rogówki. To przezroczysta błona, która stanowi główną powierzchnię załamującą światło, a przy tym pełni ważną rolę w procesie refrakcji. Rogówka nie posiada własnych naczyń krwionośnych, dlatego jest przezroczysta, co umożliwia przejście wiązki światła do wnętrza gałki ocznej. Substancje odżywcze oraz tlen dostarczane są z otaczających ją struktur.

Ku tyłowi gałki ocznej rogówka przechodzi w twardówkę. Jest grubą, nieprzezroczystą, zewnętrzną błoną. Ku tyłowi znajduje się jej kanał, przez który wychodzą włókna nerwu wzrokowego. Wzdłuż granicy między twardówką a rogówką występuje kanał Schlemma. Twardówka zbudowana jest z tkanki łącznej, której głównym elementem są włókna kolagenowe umożliwiające twardówce pełnienie funkcji ochronnych wobec gałki ocznej, pośredniczenie w jej ruchach i utrzymywanie jej kształtu. Rogówka wraz twardówką tworzą elastyczny, ale i odporny szkielet, utrzymujący kształt gałki i zapewniający niezmienność krzywizny rogówki.

Przechodząc warstwę głębiej, natkniemy się na naczyniówkę, która znajduje się między twardówką a siatkówką. Jest barwną tkanką, bogato unaczynioną. Stanowi również miękkie podłoże, które dobrze amortyzuje wstrząsy. Dzięki temu zabezpiecza siatkówkę przed uszkodzeniami mechanicznymi. Ku przodowi naczyniówka przechodzi w ciało rzęskowe, które stanowi środkową część błony naczyniowej.

W przednim odcinku znajdują się wyrostki rzęskowe, które przyczepiają się do soczewki wewnątrzgałkowej. Tworzą one obwódkę rzęskową, stanowiącą element zawieszający soczewkę. Odgrywa on ważną rolę w procesie akomodacji. W wyniku skurczu włókien mięśniowych zmienia się krzywizna soczewki, co wpływa na zmianę mocy umożliwiającą widzenie na dalekie i bliskie odległości.

Przednią częścią warstwy środkowej jest znana każdemu z nas tęczówka. To barwna część gałki ocznej regulująca szerokość źrenicy. Mechanizm ten odgrywa ważną rolę w procesie akomodacji, a także reguluje ilość wpadającego światła do oka, chroniąc je przed nadmiernym promieniowaniem.

Najgłębszą i jedną z najistotniejszych warstw gałki ocznej, biorącą udział w widzeniu, stanowi siatkówka. Wyściela tylną część gałki ocznej, przylegając do naczyniówki. Siatkówka zróżnicowana jest na trzy neurony, które pełnią określone funkcje w procesie odbierania impulsów świetlnych, przekształcania ich na impuls nerwowy i przekazywania go do kory wzrokowej.

Elementem gałki ocznej, o którym szerzej mogliście przeczytać w tekście o prezbiopii, jest soczewka. Mieści się między tęczówką a ciałem szklistym. To przezroczyste i dwuwypukłe ciało, które zawieszone jest na obwódce rzęskowej. Cechuje się elastycznością i przezroczystością dla światła. Jednak wraz z wiekiem zmianom ulega jej struktura, wpływając na zmiany w przezierności, elastyczności i jej kształcie. Powoduje to zmniejszenie możliwości akomodacyjnych oka. Soczewka, podobnie jak rogówka, nie posiada własnych naczyń krwionośnych, co zapewnia jej przezroczystość i umożliwia przenikanie światła.

Przestrzeń między soczewką a siatkówką wypełnia ciało szkliste, które z kolei wypełnione jest przezroczystą masą szklistą o galaretowatej konsystencji. Ciało szkliste stabilizuje kształt gałki ocznej, utrzymuje prawidłowe ciśnienie śródgałkowe, a także zapewnia stałe przyleganie siatkówki do naczyniówki. Ponadto pełni rolę amortyzatora wstrząsów mechanicznych i izolatora cieplnego siatkówki.

Wszystkie powyższe elementy tworzą zgrabną układankę. Jej prawidłowe działanie umożliwia nam widzenie otaczającego świata. Określone nieprawidłowości mogą być związane z występującymi patologiami lub stanami chorobowymi, inne potrafią skutkować także wadami refrakcji.